लेखक -नारायणबहादुर बस्नेत
१. राजदरबार हत्याकाण्ड: राष्ट्रलाई झस्काउने घटना
२०५८ साल जेठ १९ गते राति नारायणहिटी दरबारमा भएको भीषण राजदरबार हत्याकाण्डमा राजा विरेन्द्र, रानी ऐश्वर्य, युवराज दीपेन्द्र लगायत दरबारका प्रमुख सदस्यहरूको हत्या भयो। यो घटना केवल एक परिवारको नाश मात्र थिएन; यो घटनाले मुलुकको राजनीतिक, सामाजिक र मनोवैज्ञानिक अवस्था नै उल्ट्याइदियो।
युवराज दीपेन्द्रले गोली चलाएको भनिए पनि घटनाका कारण, नियोजक र सत्यबारे अझै जनमानसमा शंका बाँकी छ। यो घटनालाई “राजतन्त्रको पतनको आधार” मानिन्छ।
२. ज्ञानेन्द्रको राज्यारोहण र शाही हस्तक्षेप
हत्या पछि ज्ञानेन्द्र शाहले दोस्रोपटक गद्दी सम्हाले। राजनीतिक दलहरूको समर्थनमा उनले राजा स्वीकार गरिए पनि, २०६१ माघ १९ गते उनले लोकतान्त्रिक सरकारलाई अपदस्थ गर्दै कार्यकारी अधिकार आफ्नै हातमा लिए। उनले प्रत्यक्ष शासनमार्फत पार्टीहरूलाई प्रतिबन्ध गरे, नेताहरूलाई जेल हाले र प्रेस स्वतन्त्रता समेत कुण्ठित गरे।
३. प्रतिरोध र जनआन्दोलन: गणतन्त्रको शिलान्यास
पूर्व प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा दलहरूले ज्ञानेन्द्रको निरंकुशताको विरोधमा देशव्यापी आन्दोलन सुरु गरे। त्यसै क्रममा २०६२/०६३ सालको दोस्रो जनआन्दोलन (लोकतान्त्रिक आन्दोलन) सफल भयो।
राजा ज्ञानेन्द्रले २०६३ वैशाख ११ गते संसद पुनःस्थापना गर्न बाध्य भए। यही संसदमार्फत माओवादीसँग शान्ति सम्झौता भयो, अन्तरिम संविधान बन्यो र २०६४ चैत २८ गते संविधानसभा निर्वाचन सम्पन्न भयो। अन्ततः २०६५ जेठ १५ गते संविधानसभाले नेपाललाई लोकतान्त्रिक गणतन्त्र घोषणा गर्यो।
४. गणतन्त्रपछि: उपलब्धि कि असफलता?
गणतन्त्रले २१ औं शताब्दीअनुकूल शासन व्यवस्था ल्यायो, नागरिक स्वतन्त्रताको परिभाषा फराकिलो बनायो, जातीय समावेशिता, लैंगिक समानता र धर्मनिरपेक्षताको आधारशिला राख्यो।
तर, व्यवहारमा:
राजनीतिक अस्थिरता,
भ्रष्टाचार,
अनिर्णय,
दलहरूको सत्ता मोह र
सरकारहरू परिवर्तनको चक्रव्यूह
ले जनता निराश भएका छन्।
५. राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको माग: कारण र असर
यहि निराशाको जगमा केही राजनीतिक समूह र नागरिकहरू राजतन्त्र पुनःस्थापनाको माग गर्दै राजधानी केन्द्रित आन्दोलन गरिरहेका छन्। उनीहरूको तर्क:
गणतन्त्रले देशलाई शान्ति र स्थायित्व दिन सकेन।
राजतन्त्र हुँदा देश समृद्ध, शान्त र एकतावद्ध थियो।
राष्ट्रिय एकताको प्रतीकका रूपमा राजालाई पुनःस्थापना गर्नुपर्छ।
तर यथार्थ के छ?
गणतन्त्रको विफलता सत्तामा बसेका दलहरूको कार्यशैलीमा छ, शासन प्रणालीमा होइन।
राजतन्त्रको पुनःस्थापनाले समस्या समाधान भन्दा झन विभाजन गहिरो बनाउँछ।
जनता दुई ध्रुवमा विभाजित हुँदै जानु दीर्घकालीन राजनीतिक अस्थिरता र विकासको अवरोध हो।
६. निष्कर्ष: राष्ट्रलाई कुन बाटो?
राजा विरेन्द्रको हत्या पछि सुरु भएको संक्रमण अझ टुंगोमा पुगेको छैन। आजको अवस्था अस्थिर शासन प्रणालीको परिणाम होइन, असक्षम नेतृत्वको उपज हो।
गणतन्त्र सुधार गर्न सकिन्छ, राजतन्त्र फर्काउने प्रयास राष्ट्रलाई पछाडि फर्काउने कार्य हो। गणतन्त्रप्रति जनताको विश्वास जगाउन राजनीतिक दलहरूले आत्मसमीक्षा, जवाफदेहिता र कार्यकुशलता देखाउनु आवश्यक छ।
जनताको प्रश्न: राजा चाहिन्छ कि सुधारिएको गणतन्त्र?
यसको जवाफ इतिहास, वर्तमान र सम्भावित भविष्यको मूल्याङ्कन गरेर जनताले नै दिनुपर्छ। तर विभाजन होइन, एकता र सुधार नै नेपालका लागि दिगो मार्ग हो। #viralpost2025
